مصاحبه با دکتر روح اله قاسمی در رادیو انقلاب با موضوع «شهر هوشمند: شهر دانش دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران به عنوان یک نمونه پیشتاز در ایران»

۶ بهمن ۱۳۹۸ رادیو اقتلاب با دکتر روح اله قاسمی با موضوع «شهر هوشمند» مصاحبه ای داشتند. در این برنامه ۳۰ دقیقه ای دکتر روح اله قاسمی ضمن تبیین شهر هوشمند به تنها مصداق بارز آن در کشور یعنی «شهر دانش دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران (دانشگاه سبز، هوشمند، کارآفرین) پرداختند. خلاصه این مصاحبه به شرح زیر است.

اولین شهر هوشمند دانشگاهی ایران را می‌شناسید؟

شهر هوشمند دربرگیرنده زندگی هوشمند، اقتصاد هوشمند، مردم هوشمند، دولت هوشمند، حمل و نقل هوشمند، محیط زیست هوشمند و … است.

بر اساس گزارش رقابت پذیری جهانی اقتصاد ایران در حال گذار از اقتصاد عامل محور به اقتصاد کارایی محور است. برای حرکت به سمت اقتصاد نوآوری محور، نیازمند یکسری از زیرساخت و الزامات در بخش‌های صنعت، دانشگاه، سیاست گذاری، قانون گذاری و است.

در همین زمینه طرحی از سال ۱۳۷۵ در ایران به نام طرح توسعه دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران شکل گرفت، که به عنوان اولین شهر دانش ایران با اسم شهر دانش: سبز، کارآفرین و هوشمند شروع به فعالیت کرد.

چه انتظاراتی از شهر هوشمند داریم؟

این شهر باید چه سطح هوشمندی را داشته باشد؟

پاسخ این سوالات به زیرساخت‌های فناوری کشور، میزان دستیابی به فناوری‌های نوظهور مثل اینترنت اشیا، نسل‌های جدید مخابراتی 4G و 5G، میزان بلوغ استفاده از داده‌های عظیم تولید شده توسط تلفن‌های هوشمند، ارتباطات هوشمند و دولت الکترونیک بر می‌گردد.

در جهت حرکت به سمت توسعه پایدار، زیرساخت‌های شبکه ای، دانشی، فرهنگی و قانونی اهمیت ویژه ای دارند.

در حال حاضر پایلوت نسبتاً مناسبی در منطقه اطراف دانشگاه تهران وجود دارد، محدوده خیابان انقلاب تا بلوار کشاورز و خیابان وصال تا خیابان کارگر شمالی که به عنوان محدوده شهر دانش شکل گرفته است.

در حال حاظر ایده‌هایی از طرف رؤسای دانشگاه تهران و علوم پزشکی تهران و مدیریت اجرایی شهر دانش جناب آقای دکتر محقر جهت پیاده سازی شهر دانش شکل گرفته است.

بلوغ این شهر هوشمند که در تهران به صورت پایلوت شکل می‌گیرد در حال حاضر با تملیک حدود ۶۰ درصد اراضی و ساختمان‌ها اتفاق افتاده و در حال تکمیل باقی مراحل می‌باشد.

حال این سوال مطرح است که چرا شهر دانش در منطقه دانشگاه تهران در حال شکل گیری است:

در پاسخ باید گفت که دانشگاه تهران به نیروی نخبه و آزمایشگاه‌ها دسترسی دارد، همچنین دانشگاه تهران از نظر تاریخی دارای محوریت است و همین طور از بعد جغرافیایی قرابت و نزدیکی دانشگاه تهران به مجموعه‌های دانشگاهی اطراف خود مشهود است.

این شهر هوشمند علاوه بر هوشمندی، کارآفرینی را هم حاصل می‌کند و همینطور در جلوگیری از خروج نخبگان از کشور و آسیب‌های آن برای کشور تأثیر ویژه ای دارد.

این شهر و نمونه‌های آن که می‌تواند در کشور ایجاد شود جایی خواهد بود که در آن نوآوری و ایجاد اختراعات کاربردی تشویق می‌شود، شرکت‌های دانش بنیان شکل می‌گیرند و از امکانات دانشگاه استفاده می‌کنند از طرفی هم انتظار می‌رود دانشگاه‌ها بالغ شوند.

تقسیم بندی دانشگاه‌ها:

دانشگاه‌های نسل اول آموزش محور بودند، دانشگاه‌های نسل دوم پژوهش محور هستند، دانشگاه‌های نسل سوم کارآفرین هستند و به سمت تجاری سازی حرکت می‌کنند.

در واقع دانشگاه‌های نسل سوم هستند که می‌توانند مسائل واقعی کشور را به درستی بشناسند و آن را حل کنند.

نرخ جذب نخبگان دیگر کشورها در ایران اهمیت زیادی دارد یعنی کشور ما باید از یک کشور مهاجر فرصت علمی تبدیل به یک کشور مهاجرپذیر علمی شود.

حرکت به سمت ایجاد شهر هوشمند نیازمند شناسایی ریسک‌ها و مشکلات قانونی و اجتماعی پیرامون فناوری‌هایی نظیر اینترنت اشیا، big data ، رایانش ابری و … می‌باشد.

همینطور تحقیقات جامعه شناسی، امنیت سایبری و اینکه از نظر نظامی تهدیدی برای کشور ایجاد نکند اهمیت دارد، در واقع باید یک رویکرد فراگیر نسبت به موضوع شهر هوشمند و فناوری‌های آن وجود داشته باشد و توجه به زبان میان رشته‌ای نباید فراموش شود.

دانشجویان در حین تحصیل می‌توانند مسائل و مشکلات کشور را در اولویت‌های پژوهشی خود قرار دهند و از همان ابتدا به فکر ایجاد راه حل باشند که مصداق بارز آن پایان نامه‌های مسئله محور است که در حال حاضر اینگونه نیست و ایجاد آن نیازمند بستر مناسب و یک مشارکت همگانی است.

اگر بخواهیم مصداق دانشگاه‌های نسل سوم را نام ببریم می‌توانیم به دانشگاه تورنتو کانادا، بوخوم آلمان و برکلی آمریکا اشاره کنیم که به این سمت حرکت کرده‌اند و تجارب موفقی هم داشته‌اند.

در بحث شناسایی ریسک‌ها باید اشاره کنیم که قابل شناسایی هستند و با مدیریت صحیح این ریسک‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی می‌توان به جای منبع فروشی به سمت اقتصاد نوآور محور حرکت کرد و اینکه کشور چه میزان بتواند از این فرصت استفاده کنید بستگی به نوع مدیریت حاکم دارد.

این ذهنیت را نباید ایجاد کرد که هر کسی می‌تواند اختراع کاربردی ایجاد کند و آن اختراع پول ساز باشد و همینطور هر استارتاپی می‌تواند موفق باشد.

در واقعیت درصد کمی از افراد خلاق و تحصیل کرده جامعه تمایل دارند کارآفرینی را تجربه کنند همینطور درصد جزئی از این افراد به سودهای کلان می رسند ولی تعداد بسیار زیادی هم شکست را می‌خورند.

با این حال باید بستر لازم و زیرساخت‌ها فراهم باشد تا به شکوفایی کسب و کار کشور کمک کند.

ایجاد سهولت کسب و کار از موارد مهم در بستر سازی و ایجاد زیرساخت و همینطور داشتن اقتصاد نوآوری محور است.

برای مثال سهولت یک کسب و کار می‌تواند در سهولت صادرات و واردات، دسترسی بهتر و سریع‌تر به منابع مالی، اخذ بدون مشکل و در سریع امتیازات لازم مثل برق و … باشد.

با این حال از ریسک کارآفرینی هم نباید غافل شد و وقتی یک کارآفرین به سمت ایجاد کسب و کار می‌رود این ریسک باید عقلانی باشد که این موضوع نیازمند آموزش می‌باشد.

کارآفرینی نیازمند دانش و قابلیت خاص خود است و صرفاً با شرکت در یک سخرانی انگیزشی نمی‌توان کارآفرین موفق شد.

شهر دانش دانشگاه تهران که از سال ۱۳۷۵ عملیات آن آغاز شده است و تا کنون حدود ۶۰ درصد آن راه اندازی شده می‌تواند به عنوان یک بستر مناسب برای این موضوع مطرح گردد.

همینطور می‌توان از پارک‌های علم و فناوری در این زمینه نام برد.

برای حرکت به سمت شهر هوشمند و اینکه حمل و نقل هوشمند و دولت کارآمد تر به وسیله استفاده از فناوری‌های نوظهور داشته باشیم نیازمند اندیشه صحیح و مدیریت چالش‌های بومی موجود می‌باشیم.

بخش سوم

فرهنگ سازی و اطلاع رسانی به مردم ‌‌‌‌‌‌

اگر مردم مطلوبیت هوشمند سازی و شهر هوشمند و همچنین حفظ حریم خصوصی خود را احساس کنند قطعاً به سمت استفاده از آن سوق پیدا می‌کنند اما اگر شهر هوشمند برای خدمت کردن و بهره وری نباشد و برای شهروندان ایجاد محدودیت کند قطعاً شکست خواهد خورد.

اطلاع رسانی به دو گروه مخاطب عام و خاص انجام می‌شود.

در راستای اطلاع رسانی به مخاطب خاص شهر دانش دانشگاه تهران حضوری فعال در نمایشگاه‌های الکامپ، تلکام و دانشگاهی دارد.

در راستای اطلاع رسانی به مخاطب عام نیز حمایت رسانه ملی نقش کلیدی خواهد داشت.

در نهایت باید یادآور شد که ایجاد چنین بستر و زیرساختی باعث خواهد شد که نخبگان کشور به جای ارائه ایده‌های خود در دانشگاه‌های خارج، در کشور باقی بمانند، حمایت شوند و در راستای حل مسائل و مشکلات و خدمت به کشور گام بردارند.